Başlıca kaynağı güneş olan elektromanyetik radyasyon, dünyayı sürekli etkilemektedir. Elektromanyetik radyasyon; gama ışınları, X ışınları, ultraviyole
(UV) ışınları, görünür ışık, infrared ışınlar, mikrodalgalar ve radyo dalgalarından
oluşur. Elektromanyetik radyasyonun dalga boyu azaldıkça, radyasyon enerjisi
artar. Gama ışınları ve X ışınlarının enerjisi görünür ışıktan ve infrared dalgalardan daha fazladır.
Elektromanyetik radyasyonun çoğu formu canlılara, özellikle de mikroorganizmalara zararlıdır. Bu ışınlar bir organizmaya geldiğinde, enerji hücresel elemanlarca absorbe edilir, hücre hasarına veya hücrenin ölümüne neden olabilir. Bu
özellikle dalga boyu düşük yüksek enerjili elektromanyetik radyasyon olan gama
ışınları, X ışınları ve UV ışık için geçerlidir. Gama ve X ışınları moleküllere elektron kaybettirdiği için “iyonize radyasyon” olarak adlandırılır. Canlı sistemine oldukça zararlı olan iyonize radyasyon ve UV radyasyonun yüksek enerjili kısa dalga boyları atmosferde tutulduğu için doğada yaygın değildir. Atmosferdeki bu
elenme yeryüzündeki canlı sistemi için önemlidir.
İyonize radyasyon ve UV radyasyon mikroorganizmayı öldürmek için ısıya gereksinim duymamaları nedeniyle uzun zamandır mikrobiyal kontrolde kullanılan
yöntemlerdir. Ayrıca, dalga boyu çok daha fazla olan mikrodalga radyasyon ise
ortam yerine direkt hedefi ısıtarak etki göstermesi nedeniyle kısıtlı da olsa bir dezenfektan ajan olarak kullanılmaktadır.

Ultraviyole Lambaların Mikrobiyal Kontrol Amaçlı Kullanım Alanları

1. Hava ve yüzey dezenfeksiyonu: Mikrobiyal kontrolde UV lambalarının başlıca kullanım alanları; ameliyathaneler, laboratuvarlar ve biyolojik güvenlik kabinlerinin hava ve yüzeylerinin dezenfeksiyonudur. Ayrıca, insanların birarada kalabalık olarak bulunduğu çocuk yuvaları, kafeteryalar, jimnastik salonları, hastane
odaları gibi kapalı yerlerde, havadaki patojen mikroorganizmaların sayısını azaltarak hava yolu ile bulaşan hastalıkların yayılımını engellemek için kullanılabilirler.
UV lamba armatürleri havası dezenfekte edilecek odaların tavanına veya yerden 210 cm yukarıya duvara monte edilir (direkt ışımalı UV). Kullanım sırasında
odada bulunan kişiler dışarı çıkartılır. Odada bulunması gerekli kişilerin uygun
elbise ve gözlük kullanması gereklidir. Başka bir önlem olarak armatürün önüne
bir siper koyarak odada bulunan kişilere direkt ışığın gelmesi engellenir (üst hava ışımalı UV). Oda içinde bulunan hava ısındıkça yükselecek ve beraberinde
mikroorganizma içeren damlacıkları da taşıyacaktır ve bu mikroorganizmalar
UV’nin etki alanına gireceklerdir. Üst hava ışımalı UV lambalar hava dezenfeksiyonu sağlarken, direkt ışımalı olanlar hem hava hem de yüzey dezenfeksiyonuna
yardım ederler. Teknik olarak direkt ve üst hava ışımalı UV lambalar, reflektöre
hareket kabiliyeti sağlayan (reflektör üst ve alt kısımlara kolaylıkla hareket edebilir) pratik bir tasarımla birleştirilmiştir. Böylece bir UV lamba hem direkt hem
de üst ışımalı tipte kullanılabilir.
Hava ve yüzey dezenfeksiyonunda ayaklı portatif UV lambalar da kullanılmaktadır. Ayrıca, içinden geçen havayı UVGI ile dezenfekte eden ticari sistemler
geliştirilmiştir. İçinden geçen havayı UVGI ile dezenfekte eden büyük ticari sistemler binaların havalandırma sistemlerinde [heating, ventilating and air conditioning (HVAC)] kullanılmaya başlanmıştır. Bu sistemlerde özellikle PUV kullanımı artmaktadır. 2002 yılında Douglas VanOsdell ve arkadaşlarının yaptığı kapsamlı bir araştırmada, havalandırma sistemlerinde hava akımının biyolojik dekontaminasyonunda UVGI’nın etkisi araştırılmış ve özellikle bakteriler için etkinin çok yüksek olabildiği (%90’dan yüksek) gösterilmiştir.
UV’nin genel özellikleri göz önüne alındığında, UV’nin hava dezenfeksiyonunda kullanımında bazı noktalara dikkat edilmelidir. Bunların başında insanların
UV ışını ile direkt temasının önlenmesi gelir. Ayrıca toz ve kir tabakası UV geçişini engellediğinden, UV lambası iki-dört haftada bir alkollü bez ile silinmelidir.
Kullanım süresine göre belli aralıklarla UV lambalar değiştirilmelidir (ortalama
yılda bir kez). Yüksek oranda nemli alanlarda etkinliğinin azaldığı unutulmamalıdır. Hedefin ışık kaynağına uzaklığı azaldıkça UV’nin etkisi artacağından tüm
hedefi görebilecek en kısa mesafe seçilmelidir. UV ışığın gücünün (watt) ve uygulama süresinin artması da etkiyi artıracağından, hedef mikroorganizmalara ve
alanın büyüklüğüne göre; kullanılacak UV lambanın büyüklüğüne, lamba sayısına ve uygulama süresine karar verilmelidir. Örnek olarak Tablo 1’de bir laboratuvar için gerekli UV lamba miktarı verilmiştir.
2. Alet dezenfeksiyonu: UVGI özellikle ısıya ve neme dayanıksız materyalin dezenfeksiyonunda kullanılabilir. Fakat bu alanda kullanımı sınırlıdır. Bunun nedeni, UV’nin direkt olarak UV ışınına maruz kalan mikroorganizmaları öldürebilmesi, iğne veya laporoskopun lümeni gibi UV ışınının ulaşamadığı yüzeylerdeki
mikroorganizmaları öldürememesidir. Bu nedenle alet ve yüzey dezenfeksiyonunda UV lambalar diğer dezenfeksiyon işlemleri ile birlikte kullanılmalıdır.
3. Su dezenfeksiyonu: Son dönemlerde içme suyu elde etmede ve arıtma tesislerinde yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu amaçla ticari UV üniteleri

Ultraviyole Lambalarının Kullanımı
5. Ulusal Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi – 2007
geliştirilmiştir. UV ışınının geçebildiği ince quartz tüpler içinden veya merkezdeki UV lambanın etrafından geçen filtre edilmiş berrak suyun sterilize edilebildiği
bildirilmektedir. Böylece suya herhangi bir kimyasal madde eklenmeden ve tadı
değişmeden işlemden geçirilebilmektedir. UV’nin suyu dezenfekte edebildiği kabul edilse de, üretici firmaların iddialarının aksine içme suyu elde etmek için kullanımı halen tartışmalıdır. Ayrıca Giardia ve Cryptosporidium gibi daha büyük
organizmaları inaktive etmek için gerekli UV dozu bakteri ve virüsler için gerekli olandan birkaç kat fazladır. Sonuç olarak, UV’nin dezenfektan etkinliğini artırmak için ozon veya hidrojen peroksit gibi ajanlar ile birlikte kullanılması önerilmektedir. Fotoreaktivasyona engel olmak için işlemden geçmiş suyun bir süre
ışıktan korunması uygun olacaktır.
KAYNAKLAR
1. Sterilization and Disinfection. In: Boyt RF (ed). Basic Medical Microbiology. 5th ed. USA:
Little Brown and Company (Inc.), 1995:93-103.
2. Sterilization and Disinfection. In: Levinson W, Jawetz E (eds). Medical Microbiology and
Immunology. 5th ed. Prentice-Hall International, 1998.
3. Sterilization. Infection Prevention Guidelines (http://www.reproline.jhu.edu/english/4morerh/4ip/IP_manual/11_Sterilization.pdf).
4. Control of Microorganisms. In: McKane L, Kandel J (eds). Microbiology Essentials and Applications. 2th ed. California, USA: McGraw-Hill, 1996;347-74.
5. Control of Microorganisms by Physical and Chemical agents. In: Prescott LM, Harley JP,
Klein DA. (eds). Microbiology. 4th ed. USA: McGraw-Hill Inc., 1999;135-50.
6. Microbial Growt. In: Prescott LM, Harley JP, Klein DA (eds). Microbiology. 4th ed. USA:
McGraw-Hill Inc., 1999;113-34.

Bize Ulaşın

Tüm Sektörler İçin Kurgulanmış Profesyonel Çözümler

Güvenlik ve koruma çözüm ortağınız olarak, ihtiyaçlarınızı tespit ediyor, beklentilerinizi seziyoruz.